پژوهش علمی همواره با نوعی مسأله آغاز می شود ، هدف آن پیدا کردن جواب مسائل با استفاده از روشهای علمی است که در خصوص این مسائل یا موضوعات ، ویژگیهایی از قبیل ((قابلیت انجام)) و ((ارزش انجام شدن)) مطرح می باشد .
در تحقیق حاضر ، موضوع یا مسأله عبارت است از ((بررسی کارایی اطلاعاتی بورس اوراق بهادار مشهد)) .
این موضوع از این جهت مورد توجه قرار گرفته که کارایی بورس عامل مهمی در جهت جذب سرمایه های سرگردان و هدایت آنها به سمت اقتصاد و تولید می باشد و از طرف دیگر در امنیت بازار بورس و همچنین در برقراری رابطه عادلانه بین بازار و افرادی که با آن در ارتباط هستند نقش عمده ای ایفا می کند .
بررسی کارایی بازار سرمایه.... فصل سوم – روش تحقیق
تدوین فرضیه
محقق پس از تأمل درباره مسأله و پس از بررسی تجارب مقدماتی درباره جواب های ممکن و سرانجام پس از مشاهده پدیده های مربوط ، برای مسأله جواب موقتی تدوین می کند . این جواب موقتی که فرضیه نامیده می شود ، ممکن است یک حدس مبهم یا یک جواب بالقوه مستدل باشد . به بیان دیگر ، فرضیه یک بیان مبتنی بر حدس یا پیشنهاد موقتی دربارة رابطه متغیر یا متغیرهاست و در واقع همان چیزیست که پژوهشگر به دنبال اثبات آن است . هر تحقیق یا پژوهشی ممکن است یک یا چند فرضیه داشته باشد و محقق بایستی این فرضیات را بر مبنای اهمیت و مربوط بودن طبقه بندی نموده و روشهای تحقیقی مورد نظر را جهت آزمون آنها به کار بندد .
فرضیه مطلوب دارای یکسری ویژگیها از جمله موارد زیر می باشد :
1-آزمون پذیر باشد
2-با سایر فرضیه ها در زمینه موضوع مورد مطالعه هماهنگی داشته باشد
3-مربوط باشد
4-حتی الامکان روشن و صریح باشد
5-آزمون آن ، اقتصادی باشد (از نظر زمانی ، مالی و انسانی مقرون به صرفه باشد) .
تحقیق حاضر دارای یک فرضیه اصلی و دو فرضیه فرعی می باشد که ذیلا" به شرح آنها می پردازیم :
معیار سنجش کارایی اطلاعاتی بازار سرمایه همانطوریکه از نامش پیداست اطلاعات می باشد . به بیان دیگر جریان اطلاعات است که نشان می دهد بازاری کارا هست یا نه . بنابراین مهم است که اطلاعات مورد بررسی قرار گیرند . آیا هر نوع اطلاعاتی در هر زمان منتشر گردد می تواند به کارایی بازار کمک نماید . آنچه مسلم است این است که اطلاعات تنها زمانی می تواند نقشی تعیین کننده در کارایی داشته باشند که از ویژگی های کیفی برخوردار باشند ، ویژگی هایی از قبیل صحیح بودن ، کامل بودن و به موقع بودن . اگر اطلاعاتی که در بازار منتشر می گردد از صحت بالایی برخوردار باشد سرمایه گذاران می توانند به آن اتکا کرده و براساس آن پارامترهای لازم را برای مدل مورد نظر خودشان برآورد نموده و دارایی مالی خاصی را انتخاب نمایند . اصولا" دو نوع اطلاعات در بازار منتشر شده و در دسترس سرمایه گذاران قرار می گیرد . گروه اول اطلاعات حسابداری و مالی و گروه دوم سایر اطلاعاتی هستند که در رابطه با طرحهای آینده شرکت، دورنمای شرکت،
بررسی کارایی بازار سرمایه.... فصل دوم – ادبیات تحقیق
وضعیت درآمد در آینده ، تغییرات در مدیریت و... می باشد . باید به این نکته مهم توجه شود که مقدار اطلاعاتی که از طرف شرکتها در اختیار سرمایه گذاران قرار می گیرد محدود است و قسمت بیشتر اطلاعات توسط سرمایه گذاران پیش بینی و برآورد می شود و مسلما" اطلاعاتی که از طریق حدس و پیش بینی بدست می آید بازار سرمایه را از کارایی دور می کند . از طرف دیگر اطلاعات حسابداری که توسط شرکتها در اختیار سرمایه گذاران قرار می گیرد (شامل تراز نامه ، صورت سود و زیان و گردش وجوه نقد) دارای معیارهای مختلف می باشد ، به عبارت دیگر ارقام مندرج در صورتهای مالی متأثر از روشهای به کار گرفته شده حسابداری می باشد . اگر دو شرکت مشابه از روشهای متفاوت نگهداری کالا استفاده نمایند . به تبع آن موجودی مواد و کالاهای متفاوتی را نشان خواهند داد و یا روشهای محاسبه استهلاک نتایج متفاوتی روی درآمد شرکتها و در نتیجه سود آنها می گذارد و نمونه های زیادی را می توان اشاره کرد که استفاده از روشهای مختلف حسابداری نتایج مختلفی را در محاسبه دارائیها و سود و زیان شرکتها دارد و با توجه به این موارد آیا ارزیابی سرمایه گذار از ارزش شرکت براساس اطلاعات فوق صحیح خواهد بود . بنابراین در یک بازار سرمایه کارا نیاز به تحلیل گران مالی به شدت احساس می شود ، تحلیل گرانی که با تجزیه و تحلیل اطلاعات نتیجه مطلوبی را جهت انتخاب نوع سرمایه گذاری به سرمایه گذاران ارائه نماید . مسأله دیگری که در رابطه با اطلاعات علاوه بر صحت آن مطرح است اهمیت و ارزش آن می باشد . اگر اطلاعاتی که مهم و با ارزش هستند انتشار یافته و در دسترس سرمایه گذار قرار گیرد تصمیم گیری سرمایه گذاران را تحت تأثیر قرار خواهد داد . حال ببینیم چگونه بین اطلاعات مهم و با ارزش و سایر اطلاعات تمایز قائل شویم . بطور کلی می توان گفت هر نوع داده یا اطلاعاتی که در ارزش سهام تأثیر گذارد جزو اطلاعات مهم و با ارزش محسوب میشود
اصولا" دو گروه تحلیلگر در بازارهای سرمایه وجود دارند که عبارتند از :
1-چارتیستها[1]
2-بنیادگراها[2]
گروه اول یعنی چارتیستها معتقدند که امکان محاسبه ارزش ذاتی سهام و اوراق قرضه وجود ندارد و باید انتخاب سهام را براساس چارت انجام دهیم . اینان می گویند که بازار دستخوش حالتهای شبه روانی می شود . همچنین آنان معتقدند که با بررسی گذشته قیمتها می توان روند آینده را پیش بینی کرد . چارتیستها می گویند هدف ما تعیین تغییرات بلند مدت سهام نیست ، آنان می گویند که باید به دنبال استفاده از فرصتهای کوتاه مدت بود ، سودهای آنی و فوری را باید دنبال کرد . چارتیستها اعتقاد دارند که می توانیم منحنی بالا و پایین رفتن قیمت سهام را ترسیم کنیم و یک راه پولدار شدن این است که معین کنیم در چه زمان باید سهام را خرید و در چه زمان باید آن را فروخت .
در قابل گروه دوم یعنی بنیادگراها معتقدند که هر سهم ارزشی ذاتی دارد و برای تعیین آن ارزش می بایستی به مطالعه عمیق و بنیادی شرکت و کل اقتصاد با اتکای به تمامی اطلاعات موجود پرداخت . البته هر دو گروه معتقدند که بازار تغییر قیمت دارد و مقداری از این تغییرات لحظه ای حاصل عدم تعادل بین عرضه و تقاضا در لحظه زمانی خاص است و به ارزش بلند مدت سهام ربطی ندارد. بقیه تغییرات نیز میان مدت و بلند مدت است.
Chartists-1
fundamentalists-2
همانطوریکه گفته شد کارایی اطلاعاتی دارای سه سطح (ضعیف ، نیمه قوی و قوی) می باشد . این سه سطح در امتداد یکدیگر هستند ، به عبارت دیگر با هم موازی نیستند . اگر به نمودار فاما توجه بکنیم متوجه می شویم که هر چه از دایره داخلی به سمت دایره بیرونی حرکت می کنیم به شرایط کارایی افزوده می شود بطوریکه شرط کارایی در سطح ضعیف فقط منعکس کننده اطلاعات تاریخی در قیمت سهام می باشد . در یک سطح بالاتر یعنی کارایی در سطح نیمه قوی علاوه بر اطلاعات تاریخی اطلاعات جاری نیز بایستی در قیمت سهام منعکس گردد و بالاخره در سطح قوی از کارایی علاوه بر اطلاعات تاریخی و جاری اطلاعات محرمانه نیز در قیمتها منعکس می باشد . بنابراین اگر بازاری در سطح نیمه قوی از کارایی اطلاعاتی برخوردار باشد از آنجائیکه قیمتها متأثر از اطلاعات گذشته و جاری می باشد بنابراین در سطح ضعیف نیز کارا هست چرا که تنها فاکتور و معیار در سطح ضعیف همان اطلاعات گذشته می باشد که در سطح نیمه قوی نیز شرط لازم و نه کافی می باشد . این مسأله برای کارایی در سطح قوی نیز صدق می کند بطوریکه اگر بازاری در سطح نیمه قوی کارایی داشته باشد بطور حتم در دو شکل ضعیف و نیمه قوی نیز کارایی اطلاعاتی دارد . از این مسأله در تحقیقات استفاده می شود . مثلا" اگر در یک تحقیقی معلوم شود که یک بازار از کارایی در سطح ضعیف برخوردار نیست دیگر تست بازار برای کارایی از نوع نیمه قوی یا قوی معقول نمی باشد چرا که یکی از شرط
بررسی کارایی بازار سرمایه.... فصل دوم – ادبیات تحقیق
های کارایی در اشکال فوق انعکاس اطلاعات تاریخی در قیمت سهام می باشد که تحقق پیدا نکرده است .
در این حالت فرض بر آن است که تمام اطلاعات مربوط و موجود ، اعم از اطلاعات محرمانه و اطلاعات در دسترس عموم (جاری) در قیمت اوراق بهادار انعکاس دارد . قیمت اوراق بهادار حتی منعکس کننده تمام اطلاعات محرمانه جاری و تاریخی است و این شکل ، گسترده ترین مفهوم از کارایی است که در نمودار فاما به دایره بیرونی،به دایره ای که بقیه رااحاطه کرده است،برمی گردد.در این شکل ازکارایی اگراتفاقی درشرکت
بررسی کارای بازار سرمایه.... فصل دوم – ادبیات تحقیق
بیفتد دیگر نمی شود گفت که فقط مدیر عامل آن را می دانند و دیگران از آن بی اطلاعند . در این گونه موارد، قیمت سهام شرکت مورد نظر بلافاصله نسبت به این اتفاق عکس العمل نشان می دهد ، چرا که اطلاعات محرمانه ای نباید وجود داشته باشد . در چنین وضعی مفروض است که سیستمهای کنترل داخلی شرکت به قدری قوی است که کسی نمی تواند اطلاعات محرمانه داشته باشد ، وقتی که مثلا" مدیر عامل یا هیئت مدیره از امری باخبر می شود بلافاصله بقیه نیز آن را می شنوند و چون همه خبر دارند قیمت به سرعت تحت تأثیر قرار می گیرد . بنابراین اطلاعات به ظاهر محرمانه دیگر ارزش چندانی برای آن مدیر عامل و سایر مدیران عالی رتبه ندارد .
هر چه از سطح ضعیف فرضیه به سمت قوی نزدیک می شویم ، انواع مختلف تحلیل های سرمایه گذاری در تعیین مرز بین سرمایه گذاری های سود آور و غیر سور آور اثر خود را از دست می دهند و کمرنگ تر می شوند اگر شکل ضعیف معتبر باشد تحلیل فنی یا تحلیل نمودار قیمت سهام بی اثر می باشد . وقتی حرکت قیمت سهام از الگوی خاصی تبعیت می کند ، استفاده کننده از نمودار (چارتیست) نتیجه می گیرد که سهام در آینده جهت معینی خواهد داشت . در واقع چارتیست از فنون مختلف برای ارزیابی روند قیمتهای قدیم سهام سود می جوید تا روند قیمتهای آینده سهام را برآورد کند ، اگر شکل ضعیف بازار کارا برقرار باشد اطلاعاتی در قیمتهای گذشته سهام وجود ندارد که برای پیش بینی آینده کارساز و چاره ساز شود . هر اطلاعی که بوده توسط هزاران چارتیست متخصص ، در مناطق مختلف تحلیل شده و به اتکای آن تحلیلها روی انها خرید و فروش صورت گرفته است . از این رو قیمت سهام به سطحی می رسد که در برگیرنده همه اطلاعات مفید منعکس کننده در قیمتهای گذشته سهام است .